Jesteś niezalogowany
NOWE KONTO

Polski Deutsch

      Zapomniałem hasło/login


ä ß ö ü ą ę ś ć ł ń ó ż ź
Nie znaleziono żadnego obiektu
opcje zaawansowane
Wyczyść




Korty tenisowe, ul. Katowicka, Opole
foxi: Dzisiaj rozpoczęto demontaż płotu wokół nieczynnych od dłuższego czasu kortów. Co będzie w tym miejscu ktoś wie ? Jakiś czas temu mówiono o budowie tu parkingu podobnie zlikwidowano kort przy Luboszyckiej - -
pl. Wolności, Opole
foxi: Przerażająco tak bez samochodów.
Odra w Opolu, Opole
T.Rex: Poprawione, dzięki :)
pl. Rynek, Opole
foxi: Dzisiaj wielka okazja spotkania z tym wybitnym fotografem - Opole ul. Minorytów 3 - Muzeum godz. 17.00 - Prowadzenie - Sławomir Nicieja -
Zachodnia pierzeja Rynku, pl. Rynek, Opole
Popski: Obniżyłem górne datowanie serii pocztówek wg roku wydania .

Ostatnio dodane
znaczniki do mapy

Popski
Popski
Popski
Alistair
Hellrid
sawa
sawa
Hellrid
Zbigniew Waluś
Hellrid
chrzan233
chrzan233
Hellrid
Hellrid
mietok
Iras (Legzol)
Hellrid
Hellrid
Iras (Legzol)
Iras (Legzol)
Iras (Legzol)

Ostatnio wyszukiwane hasła


 
 
 
 
Rodzina Friedlaenderów
Autor: McAron°, Data dodania: 2012-02-27 11:29:29, Aktualizacja: 2012-02-27 11:29:29, Odsłon: 2175

Maciej Borkowski
Friedlaenderowie - bogaci i szanowani - byli najzamożniejszą rodziną żydowską w okresie niemieckiej historii Opola. Siegfried Friedlaender był przewodniczącym rady miasta.

Protoplasta rodu - Victor Friedlaender (1776-1855), syn Nachuma, urodzony w Ściborzycach Wielkich był przed przybyciem do Opola - w roku 1798 - arendarzem w Raciborzu. Z małżeństwa z Rosalią z domu Berg miał troje dzieci: Marcusa, Friedericke i Arona.

Najstarszy syn Marcus przejął interesy po ojcu. W roku 1824 założył browar „Zamkowy” (Schlossbrauerei), najważniejszą firmę rodzinną. Wzbogaciwszy się, kupił w roku 1833 okazały dom przy dzisiejszej ulicy Zamkowej. Miał się on stać siedzibą i gniazdem rodziny na ponad stulecie. Marcus wziął ślub z z Julią z domu Lewy. Małżeństwo miało 11 dzieci - 9 synów (najstarszy nosił imię Siegfried) i dwie córki - Annę i Paulinę.

W 1833 Marcus Friedlaender wraz z ojcem otrzymał obywatelstwo miejskie. W 1854 został członkiem władz gminy żydowskiej, by 10 lat później złożyć podpis na egzemplarzu pierwszego statutu kongregacji. Od 1858 był w zarządzie Towarzystwa Opieki nad Biednymi. W działalność charytatywną angażowała się także jego żona, Julia. Pomagała ofiarom kolejnych powodzi w mieście, a za opiekę nad żołnierzami rannymi w wojnie francusko-pruskiej otrzymała nawet order Luizy I klasy.

Ważnym i widocznym w mieście wydarzeniem, były obchodzone uroczyście 10 listopada 1874 roku złote gody małżeństwa Friedlaenderów. Jubilatom gratulował między innymi prezydent rejencji opolskiej von Hagemeister. Delegacja rady miejskiej ofiarowała jubilatom piękny album z widokami Opola. Jednym z najpiękniejszych prezentów, jakie otrzymali jubilaci, był złoty wieniec mający tyle gałęzi, ilu dzieci doczekali się małżonkowie (11) i tyle gałązek, ile wnuków i prawnuków (33 + 3).

O 14.00 w pięknie udekorowanej i pełnej gości synagodze rozpoczęło się uroczyste nabożeństwo celebrowane przez rabina, Adolfa Wienera. Życzenia jubilatom składali także przedstawiciel Kościołów katolickiego, ks. kanonik Porsch i ewangelickiego, ks. superintendent Geisler. Obaj dziękowali, zwłaszcza pani Julii, za opiekę nad biednymi wszystkich wyznań.

Kilka dni po jubileuszu Julia i Marcus Friedlanderowie ufundowali z tej okazji zapomogę dla biednych i potrzebujących w wysokości 1000 talarów. Kwota ta została złożona u władz miejskich, a wypłata z niej miała się odbywać rokrocznie 10 listopada w obecności najstarszego przedstawiciela rodziny.
Wkrótce dostojni małżonkowie zmarli. Marcus 22 listopada 1876, Julia 26 kwietnia 1878 roku. W opolskiej prasie żegnały ich uroczyste nekrologi i żałobne wiersze.

Bardzo znaną i szanowaną postacią opolską został ich najstarszy syn, Siegfried. Urodzony w Opolu 1 października 1825 roku na początku lat 60. XIX wieku został - na miejsce browarnika Josepha Boronowa - przewodniczącym zarządu opolskiej gminy żydowskiej. Ufundował fisharmonię dla synagogi przy Hospitalstrasse. W roku 1863 został kuratorem miejskiej kasy oszczędności, a od stycznia 1868 radnym miejskim.

Osiem lat później - 14 stycznia 1875 - został wybrany absolutną większością głosów (mit absoluter Stimmenmehrheit) przewodniczącym rady miejskiej. Pełnił tę funkcję - jako jedyny Żyd w dziejach Opola - do stycznia 1888 roku, kiedy to nadano mu w uznaniu zasług tytuł Starszego Miasta.

Zaangażowany w działalność publiczną nie zaniedbywał także spraw firmy. W roku 1870 kupił folwark na wyspie Pasieka, gdzie z czasem wybudował okazałe budynki browaru „Zamkowego”. Po wojnie budynki te zostały zdewastowane, wysadzano je jeszcze we wrześniu 1970 roku.
W 1888 roku uroczyście obchodzono jubileusz 25-lecia pracy Siegfrieda Friedlaendera w organach miejskich. Na przypadające w 1895 roku 70. urodziny otrzymał od gminy żydowskiej swój portret naturalnej wielkości, zaś cesarz niemiecki Wilhelm I odznaczył go Orderem Korony. Członków władz miejskich zobowiązano, by na uroczystość przybyli w czarnych surdutach i w białych krawatach.

Siegfried Friedlaender był dwukrotnie żonaty: z pierwszego małżeństwa miał dwóch synów Victora i Maxa (późniejszego spadkobiercę), z drugiego trzech: Georga, Friedricha i Alberta. Jego własnością były w Opolu trzy domy - dwa jednopiętrowe i jeden dwupiętrowy - oraz cztery parcele budowlane.
Zmarł 2 września 1899 roku i został pochowany na opolskim cmentarzu żydowskim.

Spadkobierca Siefgrieda, syn Max (imię otrzymał na cześć stryja) urodził się 16 grudnia 1859 roku. Jako 10-latek został zapisany do opolskiego gimazjum „na górce”, by po dwóch latach kontynuować naukę w Raciborzu. W wieku 17 lat trafił jako uczeń do domu towarowego Plessnera we Wrocławiu. W 1882 ojciec wysłał go na dwa lata do Stanów Zjednoczonych, a po powrocie dopuścił do współkierowania browarem.

W 1890 Max został współudziałowcem firmy ojca.
W listopadzie 1891 roku ożenił się z Betty, z domu Cohn i miał z nią dwie córki. Działał aktywnie w organizacjach producentów alkoholu i w związkach kupieckich. W roku 1902 został przewodniczącym opolskiego oddziału stowarzyszenia górnośląskich browarników, a 11 lat później - związku kupieckiego.
Kontynuował działalność ojca we władzach miejskich. W listopadzie 1901 r. wybrano go radnym miejskim, a w październiku 1917 został niepłatnym radnym. Był już wówczas właścicielem sporego majątku - w roku 1909 do rodziny należało w Opolu sześć nieruchomości.
Podczas I wojny światowej organizował - za zgodą władz - wysyłkę alkoholu dla żołnierzy na front. Jako przedstawiciel władz Opola witał w styczniu 1920 roku przybywającą do miasta Międzysojuszniczą Komisję Plebiscytową.

Hojnie pomagał opolskim szkołom. Z okazji swych 60. urodzin ofiarował szkole gospodarstwa domowego i rzemiosł 500 marek. Założył fundację swego imienia (Friedlaender Stiftung), która miała za zadanie wspierać zapomogami niezamożnych uczniów owej szkoły.
Z okazji 25. rocznicy ślubu w roku 1916 znaczną sumę podarował opolskiej szkole kupieckiej i miejskiej szkole hadlowej.
Był w Opolu szanowany. Na 70. urodziny otrzymał od władz miejskich kwiaty, świecznik z lanego żelaza i książkę. Okolicznościowy tekst o jubilacie zamieścił „Oppelner Zeitung”.

Znany był ze swego patriotyzmu i lojalności wobec dynastii Hohenzollernów. Dawał pieniądze na rozwój niemieckiego lotnictwa. Co roku wraz z bratem Richardem dekorował i iluminował stojący przed gmachem rejencji pomnik cesarza Wilhelma I.
Żona Maxa, Betty, była jedną z najaktywniejszych kobiet żydowskich w Opolu. Aż do lat 30. przewodniczyła żydowskiemu związkowi kobiet oraz zasiadała w kuratorium szkoły handlowej dla kobiet i dziewcząt.

Max i Betty Friedlaenderowie mimo narastających w Niemczech po roku 1933 szykan skierowanych przeciwko Żydom starali się odwlekać decyzję o emigracji. Podjęli ja dopiero po „nocy kryształowej” - pogromie Żydów przeprowadzonym w nocy z 9 na 10 listopada 1938 roku. W 1939 wyjechali najpierw na Kubę, potem do Stanów Zjednoczonych.

Maciej Borkowski
Źródło: Nowa Trybuna Opolska, wydanie z 22

/ / / / /