Nazwą „Stare Miasto” określa się dziś teren średniowiecznego Lublina w obrębie murów obronnych. Nazwa związana jest ściśle ze wzgórzem, na którym rozwinęło się osadnictwo. Najlepsze warunki dla osadnictwa znajdowały się na wzniesieniu przylegającym do miasta od strony zachodniej. W roku 1317 miasto otrzymało prawa miejskie. W drugiej połowie XIV wieku na mocy przywileju króla Kazimierza Wielkiego wzniesiono mury obronne. Miasto zostało zamknięte dwiema bramami – Krakowską i Grodzką. Fakt ten nazywany jest drugą lokacją miasta.

Przełomowym zdarzeniem dla Lublina była unia polsko-litewska z 1385 roku, dzięki której miasto znalazło się na szlaku, który łączył Kraków i Wilno. Liczne przywileje królewskie nadane miastu w XV i XVI wieku przyczyniły się do jego politycznego i gospodarczego rozwoju, czego efektem była między innymi coraz bardziej okazała zabudowa.

Na przestrzeni wieków – w związku z licznymi pożarami, wojnami i modernizacjami, zmieniała się architektura Starego Miasta. Poważne zniszczenia miały miejsce w XVI i XVII wieku – najpierw na skutek pożaru, później najazdów wojsk szwedzkich, kozackich i siedmiogrodzkich. Rozkwit Starego Miasta nastąpił w XVIII wieku, na skutek reformy samorządowej, która przyczyniła się do porządkowania strat i ożywienia ruchu budowlanego.

Kolejny regres nastąpił po powstaniu listopadowym – wiele budowli popadło wówczas w ruinę, zniszczeniu uległa znaczna część murów obronnych.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego przeprowadzono gruntowną renowację Starego Miasta, która zakończyła się w 1938 roku. W czasie II wojny światowej obszar Starego Miasta ponownie uległ poważnym uszkodzeniom. Podczas nalotów zniszczone zostały niektóre kamienice ulic: Bramowej, Olejnej, Jezuickiej i Rynku. Odbudowa miasta po wojnie została zakończona w 1954 roku.